Αφιέρωμα: Άλκη Ζέη (1923-2020)

Η σπουδαία Ελληνίδα πεζογράφος και συγγραφέας, με πολλά βραβεία για το έργο της, ξεκίνησε για το τελευταίο της ταξίδι στις 27 Φεβρουαρίου 2020. Γεννημένη στις 15 Δεκεμβρίου 1923 στην Αθήνα, η Άλκη ( Αγγελική) Ζέη μας άφησε μια πολύ μεγάλη κληρονομιά στην λογοτεχνία. Για να μεγαλώσει κι άλλες γενιές, όπως μεγαλώσαμε κι εμείς μαζί της.

Πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα της.  Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.

Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.  Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική ζωή της.  Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους.  Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 λόγω της δικτατορίας.

 Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Άλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό.  Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα , Το καπλάνι της βιτρίνας και Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία (μπεστ σέλλερ) της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Εκτός από την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες.  Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα.  Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.

Το Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο - σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό.  Η Άλκη Ζέη αποτελεί πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία έργα των Τζιάννι Ροντάρι και Βέρα Πανόβα.

Έχει βραβευτεί από την ακαδημία Αθηνών μεταξύ άλλων και τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες.
Μαζί με τη Ζωρζ Σαρή, με την οποία γνωρίζονταν από τα σχολικά τους χρόνια, καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος. 

Έργα της:
Το καπλάνι της βιτρίνας 1963
Κοντά στις ράγιες 1966
Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου 1971
Ο θείος Πλάτων 1975
Αρβυλάκια και Γόβες 1975
Τα παπούτσια του Αννίβα 1979
Μια Κυριακή του Απρίλη 1986
Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα 1987
Η μωβ ομπρέλα 1989
Η Αλίκη στην Χώρα των Μαρμάρων 1990
Ο ψεύτης παππούς 1992
Θέατρο για παιδιά 1992
Νεανική φωνή 1996
Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα... 2000
Χάριν παιδιάς 2001
Η Κωνσταντίνα και οι Αρχάνες της 2002
Γατοκουβέντες 2006
Άλλοι καιροί, άλλα παιδιά 2006
Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες 2010
Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο 2013
Η συνισταμένη των ανοησιών της υφηλίου 2016
Πόσο θα ζήσεις ακόμα γιαγιά; 2017
Η βιβλιοθήκη της Άλκης Ζέη 2018
Ένα παιδί από το πουθενά 2019

Έχει ακόμα γράψει δύο θεατρικά έργα για παιδιά. Τον "Κεραμυδοτρέχαλο" διασκευή από το μυθιστόρημα της Σουηδής συγγραφέως Άστριντ Λίνγκριντ, που ανέβασε παλαιότερα και ξανανέβασε το 1992 η Λήδα Πρωτοψάλτη στο Θέατρο Στοά και τον "Βασιλιά Ματία τον Πρώτο" διασκευή από το μυθιστόρημα του Πολωνού συγγραφέα Γιάνους Κόρτσακ που ανέβασε το 1982 η Ξένια Καλογεροπούλου στην παιδική της σκηνή.

Αν διάλεξα να γράψω για παιδιά είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω όσα σηµαντικά έζησε η γενιά µου, που φοβάµαι µην ξεχαστούν όταν θα έχουµε φύγει εµείς.

Το "Kαπλάνι της βιτρίνας" είναι σχεδόν αυτοβιογραφικό και περιγράφει τα παιδικά µου χρόνια στη Σάµο.

Έγραψα τον "Μεγάλο περίπατο του Πέτρου" για να µάθoυν τα παιδιά για την Κατοχή και την Αντίσταση.

"Ο Θείος Πλάτων" είναι η ιστορία µε το πάνινο γαϊδουράκι, δώρο του θείου Πλάτωνα στα παιδιά µου, όταν ζούσαµε στη Ρωσία.

Στο βιβλίο "Κοντά στις ράγιες" η ηρωίδα µου η Σάσα είµαι εγώ, σε µια άλλη εποχή όµως από αυτή που περιγράφεται στο βιβλίο.

Δυο ξεχωριστοί κόσµοι, παιδιά και µεγάλοι, που ζουν και αντιλαµβάνονται διαφορετικά τα γεγονότα, µικρά και µεγάλα. χωράνε όλοι κάτω από µια "Μωβ οµπρέλα".

Στον "Ψεύτη παππού" δεν γράφω για γεγονότα της Ιστορίας, αλλά µια σύγχρονη ιστορία. Ο παππούς όµως είναι ο ίδιος Ιστορία.

Η κηδεία της Αλκης Ζέη θα γίνει την Τρίτη από το Α΄ Νεκροταφείο, όπου αναπαύεται και ο σύζυγος της Γιώργος Σεβαστίκογλου.

Σχόλια