Αφιέρωμα Φραντς Κάφκα

Ο Έρμαν Έσσε έχει γράψει για αυτόν: 

« Είναι ο μοναδικός άνθρωπος που μπορεί να σε βυθίσει στο σκοτάδι, έχοντας όλα τα φώτα αναμμένα»....

Σαν σήμερα, στις 3 Ιουνίου 1924, έφυγε από την ζωή ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ου αιώνα. 

Ο Φράντς Κάφκα, γεννημένος 3 Ιουλίου  1883, γερμανόφωνος και εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στη γερμανική γλώσσα. Τα χρόνια που ακολούθησαν το θάνατό του, εδραιώθηκε η θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία, χαρακτηρίστηκε ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος και το έργο του έχει αναλυθεί εκτενώς. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται η νουβέλα Η Μεταμόρφωση (1915) και τα μυθιστορήματα Η Δίκη (1925), Ο Πύργος (1926) και Αμερική (1927).

Μεγάλο κομμάτι του έργου του δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό του, με τη μοναδική γραφή του να τον κατατάσσει στις πλέον σημαίνουσες προσωπικότητες της δυτικής λογοτεχνίας. Το οικογενειακό όνομα Κάφκα θα πρέπει να επιλέχθηκε από τους μακρινούς προγόνους τους, κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν αναγκάστηκαν από τη νομοθεσία να εγκαταλείψουν τα εβραϊκά πατρώνυμά τους. Στα τσέχικα, το όνομα Κάφκα (kavka) σημαίνει την κάργια, που αποτέλεσε και το έμβλημα που χρησιμοποιούσε ο Χέρμαν Κάφκα (πατέρας του) στις επαγγελματικές του επιστολές.

«Tα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας», έγραφε ο Κάφκα στον Όσκαρ Πόλλακ λίγα χρόνια πριν από τη συγγραφή της Μεταμόρφωσης, ενός έργου που ανήκει χωρίς αμφιβολία ακριβώς σε αυτή την κατηγορία βιβλίων. Η Μεταμόρφωση γράφτηκε το 1912 και κυκλοφόρησε το 1916. Είναι ένα από τα λίγα έργα του Τσέχου συγγραφέα που εκδόθηκαν όσο εκείνος ζούσε.

Έγραφε τόσο ιδιόμορφες ιστορίες που άφησε πίσω του τον δικό του όρο, το επίθετο «καφκικός». Με αυτή τη λέξη περιγράφουμε περίεργες και δυστοπικές καταστάσεις που «τρυπώνουν» στην καθημερινή μας ζωή, καταστάσεις που μας προκαλούν αισθήματα ανασφάλειας, παραλογισμού, άγχους.

Τα έργα του, που ακροβατούσαν μεταξύ ρεαλισμού και φαντασίας, συνήθως περιελάμβαναν απομονωμένους πρωταγωνιστές απέναντι σε παράξενες ή σουρρεαλιστικές καταστάσεις και ακατανόητες αποφάσεις. Αντιμετωπίζοντας και ο ίδιος πολλούς «δαίμονες», εξερευνούσε με ευκολία θέματα όπως η αποξένωση, το υπαρξιακό άγχος και το παράλογο.

Ο Κάφκα από μικρή ηλικία έδειξε μια αποστροφή προς τους ανθρώπους. Δεν ήταν καθόλου κοινωνικός και προτιμούσε να απομονώνεται στο δωμάτιο του και να διαβάζει λογοτεχνικά έργα.

Η απομόνωση προκαλούσε τη δυσαρέσκεια του πατέρα του, που έκανε απαξιωτικά σχόλια για την κλίση του προς την λογοτεχνία. Ο φιλάσθενος γιος πολύ αργότερα σε επιστολή του, περιγράφει τον πατέρα του σαν έναν τυραννικό και ευέξαπτο χαρακτήρα, που ήθελε να ελέγχει τα πάντα και συχνά ξεσπούσε πάνω του. Σε όλη του τη ζωή, ο Κάφκα προσπάθησε να διαχειριστεί την αδιαφορία και τα νεύρα του γονιού του. Μάλιστα, η «Μεταμόρφωση», που μιλά για έναν άνθρωπο που μεταμορφώνεται σε μια αποκρουστική κατσαρίδα κι όλος ο κόσμος τον αποφεύγει, πηγάζει από αυτή την προβληματική σχέση.

«Όλα όσα έχω γράψει και σχεδιάσει να καούν ανελλιπώς και χωρίς να διαβαστούν»

Ήταν ο μεγαλύτερος από 6 αδέρφια. Οι δύο αδελφοί του πέθαναν σε μικρή ηλικία και οι τρεις αδερφές του εκτελέστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.  

 Σπούδασε Χημεία στο πανεπιστήμιο της Πράγας, αλλά εμπλούτισε τις σπουδές του με αρχαία ελληνικά και λατινικά. Τελικά πήρε το πτυχίο της Νομικής. 

Εκεί γνώρισε και τον Μαξ Μπροντ, έναν από τους ελάχιστους φίλους που απέκτησε. 

Το 1907, ο Κάφκα εργαζόταν σε μια ιταλική ασφαλιστική εταιρία από την οποία παραιτήθηκε και το 1908, εργάστηκε  σε μια άλλη ασφαλιστική εταιρία στην Πράγα. Το ωράριο του φαινόταν εξοντωτικό και ανώφελο. Ένιωθε εγκλωβισμένος και ενοχλημένος που δεν μπορούσε να αφοσιωθεί στην λογοτεχνία.

Στις 3 Ιουνίου 1924, καταπονημένος, πεθαίνει. Ήταν μόλις 41 ετών. Είναι γνωστό ότι ο Κάφκα σε όλη του τη ζωή έπασχε από κλινική κατάθλιψη και αγοραφοβία. Υπέφερε από αϋπνίες και ημικρανίες. Προσπαθούσε να ακολουθήσει μια υγιεινή χορτοφαγική διατροφή, καθώς και άλλα γιατροσόφια. Στη διαθήκη του είχε γράψει ότι δεν επιθυμούσε τίποτα από ότι είχε συγγράψει, να διαβαστεί και να εκδοθεί. Ευτυχώς, ο καλός του φίλος Μαξ  Μπροντ, δεν πραγματοποίησε το αίτημα του και έτσι τα έργα του μοντερνιστή συγγραφέα συνεχίζουν να επηρεάζουν την παγκόσμια λογοτεχνία, τη μουσική και τον κινηματογράφο.