Βόλτα στο Διάστημα: Τι ξέρουμε για τον Άρη, τέλος πάντων; (Μέρος 1ο)

Κόκκινος πλανήτης. Πλανήτης Άρης. Άρης, ο θεός του πολέμου. Πολλοί οι συνειρμοί…

Ο Άρης είναι ο ο πλανήτης που εξερευνήθηκε πιο πολύ από οποιονδήποτε άλλο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος τα τελευταία 50 χρόνια. Τι μάθαμε γι’ αυτόν όμως όλα αυτά τα χρόνια;

Καταγεγραμμένες παρατηρήσεις του Άρη έχουμε βασικά από την αρχαία Αίγυπτο εδώ και 4000 χρόνια, όταν χαρτογράφησαν τους πλανήτες του ουρανού. Οι πρώτες σύγχρονες αποστολές στον Άρη ξεκίνησαν το 1960 αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία, καθώς οι πρώτες 6 προσπάθειες (5 της Σοβιετικής Ένωσης και μία των ΗΠΑ), δεν κατάφεραν να μπούνε ποτέ σε τροχιά ή να προσεδαφιστούν. 

Βόλτα στο Διάστημα:"Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα"!

Η πρώτη επιτυχημένη αποστολή ήταν το 1965 με το Mariner 4 των ΗΠΑ το οποίο προσέγγισε τον Άρη και έστειλε και τις πρώτες φωτογραφίες στην Γη.  Από το Mariner 4 μάθαμε ότι η ατμοσφαιρική πίεση στην επιφάνεια του Άρη είναι 4,1 έως 7,0 mbar (410 έως 700 pascal), οπου της Γης είναι 1013 mbar, το οποίος σημαίνει ότι η ατμόσφαιρα του Άρη έχει πυκνότητα μικρότερη από το 1% αυτής της Γης. Επίσης αυτό σημαίνει ότι η θερμοκρασία της επιφάνειας του Άρη θα είναι γύρω στους -100 °C. Μάθαμε επίσης ότι ο Άρης δεν έχει ενεργό μαγνητικό πεδίο, κάτι που σημαίνει ότι ο πλανήτης δεν προστατεύεται από τον ηλιακό άνεμο όπως η Γη. Τέλος δεν βρέθηκε ούτε νερό. 

Οι εικόνες που έστειλε το Mariner 4 έδειξαν έναν πλανήτη ξηρό, με κρατήρες και πολύ σκόνη. Στην ουσία είναι ένας ανενεργός πλανήτης ο οποίος αφήνεται εκτεθειμένος στις αντιξοες καιρικές συνθήκες. Από τις συνολικά 22 φωτογραφίες που έστειλε το Mariner 4 δεν ήταν σαφες αν υπήρχε ή όχι κάποιας μορφής ζωή στον πλανήτη. Κάτι στο οποίο ήλπιζαν οι άνθρωποι από αιώνες πριν.

Πρώτες φωτογραφίες του Άρη από το Mariner 4

Οι επόμενες επιτυχημένες αποστολές στον Άρη έγιναν από τα Mariner 6 και Mariner 7, των ΗΠΑ, το 1969. Αυτές οι αποστολές είχαν ως στόχο την μελέτη της ατμόσφαιρας και της επιφάνειας του Άρη ώστε να οι πληροφορίες να τροφοδοτήσουν επερχόμενες αποστολές. Τα διαστημικά σκάφη φωτογράφησαν σχεδόν το 20% της επιφάνειας του Άρη και έστειλαν περίπου 200 φωτογραφίες. Το φωτογραφικό υλικό αποκάλυψε έρημους κρατήρες, καταρρέουσες κορυφογραμμές αλλά και κρατήρες με πάγο στον νότιο πόλο του πλανήτη. Τα φασματόμετρα υπεριωδών με τα οποία ήταν εξοπλισμένα έδειξαν ότι η ατμόσφαιρα του Άρη αποτελείται κατά κύριο λόγο από διοξείδιο του άνθρακα αλλά μπόρεσαν να εντοπίσουν και ίχνη νερού στην  επιφάνειά του.

Το Mariner 6

Κρατήρες με πάγο στον νότιο πόλο του Άρη

Τον Μάιο του 1971 εκτοξεύθηκαν τρεις αποστολές με επιτυχία στον Άρη. Δυο της Σοβιετικής Ένωσης, τα Mars 2 και Mars 3 και μια των ΗΠΑ, το Mariner 9. Και οι δύο αποστολές της Σοβιετικής Ένωσης ήταν πανομοιότυπα διαστημόπλοια, ενώ και τα δύο διέθεταν ένα δορυφορικό σκάφος και ένα σκάφος προσεδάφισης. Το δορυφορικό σκάφος του Mars 2 κατάφερε και μπήκε σε τροχια τον Νοέμβριο του 1971, αλλά το σκάφος προσεδάφισης δεν κατάφερε να προσγειωθεί σωστά και προσέκρουσε στην επιφάνεια του Άρη.

 "Συνωστισμός" στον Κόκκινο πλανήτη: Ποιες χώρες ετοιμάζουν αποστολή αυτό τον μήνα; 

Το Mars 3 είχε μεν επιτυχία και με τα δύο σκάφη, όμως το σκάφος προσεδάφισης λειτούργησε μόνο για 20 δευτερόλεπτα αφότου προσγειώθηκε. Την ημέρα της άφιξης τους στον Άρη βρισκόταν σε εξέλιξη η μεγαλύτερη αμμοθύελλα που έχει καταγραφεί ποτέ στον Άρη, μέχρι και σήμερα. Και τα δύο διαστημικά σκάφη έστειλαν περίπου 60 φωτογραφίες. Αυτές οι δύο αποστολές αποκάλυψαν βουνά ύψους 22 χιλιομέτρων, ατομικό υδρογόνο και οξυγόνο στην ανώτερη ατμόσφαιρα, θερμοκρασίες στην επιφάνεια του πλανήτη οι οποίες κυμαίνονταν από −110 °C εώς +13 °C, την ύπαρξη υδρατμών συγκέντρωσης 5.000 φορές λιγότερο απ' ό,τι στη γήινη ατμόσφαιρα, η ιονόσφαιρα του Άρη αρχίζει στα 80 έως 110 χιλιόμετρα ύψος, ενώ βρέθηκαν κόκκοι σκόνης από αμμοθύελλες ακόμα και σε ύψος 7 χιλιομέτρων. Όλες αυτές οι πληροφορίες βοήθησαν στην χαρτογράφηση του πλανήτη.

Mars 3

Το Mariner 9 των ΗΠΑ, αν και εκτοξεύτηκε περίπου 10 μέρες αργότερα από τα Mars 2 και 3, έφτασε στον Άρη πριν από εκείνα και ήταν το πρώτο δορυφορικό σκάφος που μπήκε ποτέ σε τροχιά πλανήτη, εκτός της Γης. Το δορυφορικό σκάφος συνάντησε έναν πλανήτη τυλιγμένο σε ένα παχύ κόκκινο πέπλο σκόνης, λόγο της μεγάλης θύελλας που προαναφέραμε. Μετά από δύο μήνες που η σκόνη κατακάθισε, το Mariner 9 κατάφερε και έστειλε συνολικά πάνω από 7000 φωτογραφίες καλύπτοντας το 85% της επιφάνειας του Άρη. Οι εικόνες αποκάλυψαν πλήθος από κοίτες ποταμών, κρατήρες και ογκώδη ανενεργά ηφαίστεια όπως το Όρος Όλυμπος (Olympus Mons) το οποίο είναι και το μεγαλύτερο ηφαίστειο του ηλιακού μας συστήματος αφού έχει ύψος 22 χιλιόμετρα και πλάτος 600 χιλιόμετρα.

Ηφαίστειο Όρος Όλυμπος ( Olympus Mons)

Το νερό στον Άρη υπάρχει υπό μορφή πάγου στους πόλους αλλά ίσως και στο εσωτερικό του πλανήτη. Παρακάτω είναι μια φωτογραφία του βόρειου πόλου του Άρη όπου οι επιστήμονες αποφάνθηκαν ότι είναι παγωμένο νερό μαζί με παγωμένο διοξείδιο του άνθρακα, ενώ σκοτεινοί αμμόλοφοι αγκαλιάζουν τον πόλο.

Το Mariner 9 μας αποκάλυψε επίσης ότι κάποτε υπήρχε νερό στον Άρη, καθώς φωτογράφισε αρχαίες κοίτες ποταμού και πολλά άλλα χαρακτηριστικά που δείχνουν σημάδια νερού ελεύθερης ροής στην επιφάνειά του στο αρχαίο παρελθόν. Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε την Κοιλάδα του Μάρινερ (Valles Marineris) - ονομασία που δόθηκε τιμητικά στο Mariner 9 - η οποία έχει 4000 χιλιόμετρα μήκος και φτάνει βάδη μέχρι και 7 χιλιόμετρα και είναι 5 φορές μεγαλύτερη από την κοιλάδα Γκραντ Κάνυον.

Στο δυτικό άκρο της Κοιλάδας Μάρινερ, υπάρχει μια περιοχή, που την ονομάζουν “λαβύρινθο” διότι αποτελείται από αυλακώσεις και αλυσιδωτούς κρατήρες και οροπέδια με επίπεδες κορυφές, όπως φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία:

Με τη βοήθεια του Mariner 9 ανακαλύφθηκαν και οι δύο φυσικοί δορυφόροι (φεγγάρια) του Άρη, ο Φόβος και Δείμος. Τα ονόματά των οποίων δόθηκαν από την Ελληνική Μυθολογία και συγκεκριμένα από τη δέκατη πέμπτη ραψωδία της Ιλιάδος.

Ο Φόβος είναι ο μεγαλύτερος εκ των δύο δορυφόρων και περιφέρεται σε μικρή απόσταση γύρω από τον Άρη (σε σχέση με δορυφόρους άλλων πλανητών) και γι' αυτό σε μερικά εκατομμύρια χρόνια είτε θα πέσει στην επιφάνειά του, είτε, το πιθανότερο, μόλις ξεπεράσει το όριο Ρος (Roche) θα διασπαστεί από τη βαρύτητα του πλανήτη κι έτσι ο Άρης θα αποκτήσει έναν προσωρινό δακτύλιο.

Ο Δείμος, είναι ο μικρότερος εκ των δύο δορυφόρων του Άρη και  περιφέρεται σε μεγαλύτερη απόσταση από τον Άρη σε σχέση με τον Φόβο. Όπως και ο Φόβος, ο Δείμος είναι ουράνιο σώμα που εγκλωβίστηκε από την βαρύτητα του Άρη εξαιτίας μιας διαταραχής, στην περιοχή, που προκλήθηκε από ένα πέρασμα του Δία.

Οι πάνω από 7000 φωτογραφίες που έστειλε το Mariner 9 ενώθηκαν με το χέρι μία προς μία ώστε να σχηματίσουν τον πλήρες χάρτη του πλανήτη Άρη.

                                            

                                            

Το Mariner 9 προσέφερε τις περισσότερες και πολυτιμότερες πληροφορίες για τον Άρη ως εκείνη την στιγμή, οι οποίες βοήθησαν στην εξέλιξη των επερχόμενων (και επιτυχημένων) αποστολών Viking, τις οποίες θα δούμε την άλλη εβδομάδα! Εις το επανιδείν!

Άννα Μαρία Σταυροπούλου