Λεονάρντο ντα Βίντσι: Μια μεγάλη προσωπικότητα

https://newsbyzeta.blogspot.com/2020/08/blog-post_90.html

«Εκεί όπου το πνεύμα δεν εργάζεται μαζί με το χέρι, δεν υπάρχει τέχνη»

Ποιος ήταν:

Ο Λεονάρντο ντι σεριος Πιέρος ντα Βίντσι , (15 Απριλίου 1452 - 2 Μαΐου 1519), πιο συνηθισμένα Λεονάρντο ντα Βίντσι ή απλά Λεονάρντο, ήταν Ιταλός πολυμαθής της Αναγέννησης και οι τομείς που τον ενδιέφεραν συμπεριλάμβαναν την εφεύρεση, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, την επιστήμη, τη μουσική, τα μαθηματικά, την εφαρμοσμένη μηχανική, τη λογοτεχνία, την ανατομία, τη γεωλογία, την αστρονομία, τη βοτανική, τη συγγραφή, την ιστορία καθως και τη χαρτογραφία. Αποκαλούνταν συχνά "πατέρας της παλαιοντολογίας", της ιχνολογίας και της αρχιτεκτονικής. Θεωρείται ευρέως ένας από τους καλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών. Μερικές φορές του δίνονται τα εύσημα για την εφεύρεση του αλεξιπτώτου, του ελικοπτέρου και του άρματος μάχης.

Θεωρείται αρχετυπική μορφή του αναγεννησιακού ουμανιστή και επιστήμονα, του αναγεννησιακού καλλιτέχνη, Homo Universalis και μια ιδιοφυής προσωπικότητα. Μεταξύ των πιο διάσημων έργων του συγκαταλέγονται η Μόνα Λίζα και ο Μυστικός Δείπνος. 

Εκτός από τα παραπάνω, ο ντα Βίντσι ενδιαφερόταν για την αστρονομία, τη βοτανική, τη συγγραφή, την ιστορία και τη χαρτογραφία.

Εδώ και αιώνες ο Λεονάρντο ντα Βίντσι γοητεύει τον κόσμο σαν ένας πολυμαθής που δημιούργησε μοναδικά έργα τέχνης, επινόησε φανταστικές ιπτάμενες μηχανές και αποκάλυψε μυστικά για το σώμα και, γενικότερα, για τον κόσμο. Είναι μια απίστευτη κληρονομιά για έναν άνθρωπο που στη διάρκεια της καριέρας του δεν ζωγράφισε ούτε 20 πίνακες, δεν ολοκλήρωσε κανένα γλυπτό και άργησε πολύ να αποκτήσει φήμη στην εποχή του.

Άφησε πάντως πίσω του πολλά προσωπικά ημερολόγια και σημειώσεις γεμάτες από επιστημονικές παρατηρήσεις και ιδέες για εφευρέσεις, αν και ελάχιστες από τις εμπνεύσεις του προχώρησαν πέρα από το αρχικό σχέδιο. Σύμφωνα με τους σύγχρονους μηχανικούς, οι περισσότερες από αυτές ήταν ανεφάρμοστες. 

Ο Nτα Βίντσι ανέλυσε διάφορες πλευρές του ανθρώπινου σώματος, από τον σκελετό μέχρι έμβρυα και τα ανατομικά του σχέδια είναι λεπτομερή και εξίσου συναρπαστικά με τα έργα τέχνης του.

Χάρη στα σχέδιά του για την καρδιά των βοοειδών και των χοίρων, αλλά και την καρδιά ενός 100χρονου άνδρα αργότερα, παρατήρησε τη λειτουργία της καρδιάς, κάτι αδιανόητο για την ιατρική σκέψη της εποχής. Περιέγραψε λεπτομερώς ότι η καρδιά ήταν ένας μυς με τέσσερις θαλάμους και ότι οι αρτηριακές βαλβίδες ανοιγόκλειναν λόγω της ροής του αίματος. Η ανάλυσή του τον οδήγησε να περιγράψει για πρώτη φορά τη στεφανιαία νόσο. Αυτό όμως που πάνω απ’ όλα φανερώνει τη δίψα του ντα Βίντσι για γνώση είναι τα ανατομικά του σχέδια. Επειδή ο διαμελισμός των ζώων δεν τον ικανοποιούσε, κατάφερε να βρίσκει πτώματα και να τα ανατέμνει για την έρευνά του. Τότε δεν υπήρχε τρόπος συντήρησης των πτωμάτων και το γεγονός ότι ο ντα Βίντσι ήταν πρόθυμος να ανέχεται την αποκρουστική μυρωδιά της σήψης δείχνει πόσο σοβαρά αντιμετώπιζε το ερευνητικό του έργο. 

Πέρασαν ολόκληρα χρόνια μέχρι να ολοκληρώσει ακόμα και τα γνωστότερα έργα του, τη Μόνα Λίζα και τον Μυστικό Δείπνο. Από τη μελέτη των πολλών κωδίκων του που διασώζονται διαπιστώνεται ότι τα ενδιαφέροντα του ντα Βίντσι άλλαζαν συνεχώς και πέρασαν αιώνες μέχρι να συγκεντρωθούν τα διάφορα σκόρπια σχέδια και χειρόγραφά του. Το μεγαλύτερο, ο Ατλαντικός Κώδικας, περιέχει πάνω από 1.000 χειρόγραφα του ντα Βίντσι που πραγματεύονται ένα πλήθος θεμάτων, από υδραυλική και μαθηματικά, μέχρι αστρονομία και βοτανική. Σε ένα σημειωματάριο δίνει εντολή στον εαυτό του: «Περιέγραψε τι είναι το φτέρνισμα, τι είναι το χασμουρητό, η επιληψία, ο ιδρώτας, η κόπωση, η πείνα, ο ύπνος, η δίψα, η λαγνεία».

Κάτι που ίσως να μην ξέρεις είναι ότι ανάμεσα στις πολλές ιδέες που σχεδίασε στα σημειωματάρια του, ήταν το σχέδιο μιας υποβρύχιας καταδυτικής συσκευής. Τα πιο πλήρη σχέδια δείχνουν μια δερμάτινη στολή και μάσκα, με γυαλιά και έναν φουσκωτό ασκό που να μπορεί να βυθίζεται και να επιπλέει. Δύο κοίλοι σωλήνες αναπνοής, από ζαχαροκάλαμο και ενισχυμένοι με χαλύβδινους δακτυλίους, οδηγούν από το στόμα του δύτη μέχρι την επιφάνεια του νερού. Υπάρχει μια ειδική θήκη για να ουρεί ο δύτης, εξασφαλίζοντας ότι μπορεί να μείνει κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ανεξάρτητα από το αν τον καλεί η φύση.

Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι η στολή ήταν μέρος ενός σχεδίου για μια επίθεση στα πλοία των Οθωμανών από τα κάτω, προκειμένου να τα βυθίσουν ή να απελευθερώσουν τους κρατουμένους. Άλλοι όμως πιστεύουν ότι η στολή να είναι σχέδιο του Ντα Βίντσι όταν ήταν στο Μιλάνο, οπότε μπορεί να σκόπευε να επιτεθεί στην Βενετία.

Θεωρίες συνωμοσίας:

Τα έργα του, εκτός από θαυμασμό, συνοδεύονται από πολλές θεωρίες συνωμοσίας και αναζωπυρώθηκαν με το βιβλίο του Dan Brown, Κώδικας Ντα Βίντσι. 

Υπάρχουν οι «μυστικιστές» που πιστεύουν ότι κρυφά μηνύματα για τη φύση του σύμπαντος βρίσκονται στο έργο του, οι «αιρετικοί» που πιστεύουν ότι ο Λεονάρντο ήταν ιδρυτικό μέλος θρησκευτικής σέκτας, οι «γεω-θεωρητικοί» που αναλώνονται στην εξιχνίαση των τοπίων και του φόντου στη «Μόνα Λίζα» και σε άλλους πίνακες, οι «παρενδυτικοί» που πιστεύουν ότι στη «Μόνα Λίζα» απεικονίζεται ο ίδιος ο Λεονάρντο ή κάποιος μαθητής του ντυμένος γυναίκα και οι «θεωρητικοί της επιστημονικής φαντασίας» που πιστεύουν ό,τι πιο ευφάνταστο και μπορεί να διανοηθεί κανείς!

Μια από τις διαδεδομένες θεωρίες έχει να κάνει με την φιγούρα του Ιωάννη – και τα αμυδρώς θηλυκά χαρακτηριστικά του – στον «Μυστικό Δείπνο». Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, δεν απεικονίζεται ο Ιωάννης στον πίνακα αλλά η Μαρία Μαγδαληνή, «μυστικά» όμως με στόχο την παραπλάνηση της Εκκλησίας που επί αιώνες επιχειρεί να αποκρύψει τη σαρκική σχέση ανάμεσα σ΄ εκείνη και τον Ιησού Χριστό. 

Όπως είναι αναμενόμενο όμως, οι περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας έχουν να κάνουν με τη «Μόνα Λίζα». Κατά καιρούς διάφοροι ενθουσιώδεις «μελετητές» έχουν ισχυριστεί ότι έχουν «δει» στον πίνακα κεφαλές ζώων (αν τον γυρίσεις ανάποδα ή καλύψεις το ένα σου μάτι καθώς τον παρατηρείς), μικροσκοπικά γράμματα στις κόρες των ματιών της (συγκεκριμένα τα γράμματα L και V), ακόμα και συμπτώματα συγκεκριμένων ασθενειών στη μορφή της. 

Άλλοι ερευνητές έχουν κατά καιρούς διαγνώσει στην αινιγματική έκφραση της Μόνα Λίζα, δυσλειτουργικό γάμο, κακή διατροφή, ψυχαναγκαστικό τρίξιμο των δοντιών, κώφωση, παράλυση προσώπου, στραβισμόεγκυμοσύνη, σύφιλη. Το περίφημο χαμόγελό της πάντως αναλύθηκε συστηματικά το 2005 στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (με την τεχνική υποστήριξη Αμερικανών ειδικών) με τη χρήση του software «αναγνώρισης συναισθημάτων». Το πόρισμα που προέκυψε ήταν ότι η γυναίκα στο πορτρέτο ήταν κατά 83 τοις εκατό ευτυχισμένη, κατά 9 τοις εκατό αηδιασμένη, κατά 6 τοις εκατό φοβισμένη και κατά 2 τοις εκατό θυμωμένη!  Σε μια πιο ρεαλιστική  βάση, ο Μάρτιν Κεμπ ( επίτιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ένας από τους πιο επιφανείς μελετητές του Λεονάρντο ντα Βίντσι )  τονίζει ότι «η επιστημονική εξέταση των έργων του Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει διαφωτίσει σημαντικά την εκπληκτική ποικιλία των μεθόδων και των διαφορετικών τεχνικών του: «Ο Λεονάρντο πάντα επεδίωκε κάτι καινούριο. Κάθε σύλληψη μιας νέας ιδέας κινητοποιούσε φρέσκους πειραματισμούς».   

Κάτι ακόμα που έγινε γνωστό πρόσφατα είναι πορτραίτο του Ιταλού Νικολό Μακιαβέλι βρέθηκε μέσα στις αποθήκες του πύργου του Βαλανσέ, στην κεντρική Γαλλία. Η ζωγραφική σε ξύλο διαστάσεων 55 επί 42 εκατοστών απεικονίζει έναν άνδρα η ταυτότητα του οποίου είναι άγνωστη, με γενειάδα, φαλακρό, απροσδιόριστης ηλικίας, ντυμένο στα μαύρα, με μυστηριώδες βλέμμα. "Ζήτησα από τον θυρωρό να συσκευάσει και βάλει στο τραίνο ένα κιβώτιο που περιέχει έναν πίνακα (Μακιαβέλι από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι)", αναφέρει το σημείωμα που έγραψε ο διαχειριστής του πύργου το 1874.

Υγεία 

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ίσως είχε αντιμετωπίσει μια νευρική βλάβη από μια πτώση, κάτι που στάθηκε εμπόδιο στην ικανότητά του να ζωγραφίζει αργότερα, ισχυρίζονται ιταλοί γιατροί. 

Οι γιατροί έκαναν διάγνωση για ωλένια παράλυση αναλύοντας την απεικόνιση του δεξιού χεριού σε δύο έργα τέχνης. Η πιο διαδεδομένη  θεωρία για την κατάσταση του χεριού του Ντα Βίντσι, θέλει την επιδείνωσή του να προκλήθηκε από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά τώρα η ομάδα των ειδικών ισχυρίζεται πως έχει στοιχεία ότι η αιτία ήταν άλλη.   Στην Εφημερίδα της Βασιλικής Εταιρείας Ιατρικής, οι γιατροί προτείνουν ότι ήταν μια νευρική βλάβη που τον έκανε να μην μπορεί πλέον να κρατήσει μια παλέτα και πινέλο. Οι ιστορικοί τέχνης έχουν αναλύσει το ποιο χέρι χρησιμοποίησε για να ζωγραφίσει και να σχεδιάσει. Ανάλυση σχεδίων του υποδεικνύει πως ήταν αριστερόχειρας ζωγράφος, αλλά, όλα τα ιστορικά βιογραφικά στοιχεία δείχνουν ότι χρησιμοποίησε το δεξί του χέρι όταν δημιουργούσε άλλα είδη έργων.   Για αυτή την πρόσφατη έρευνα, αναλύθηκαν δύο έργα τέχνης που δείχνουν τον Ντα Βίντσι στα τελευταία στάδια της ζωής του. Το ένα είναι ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη που αποδίδεται στον καλλιτέχνη Giovanni Ambrogio Figino. Το παράδοξο στον πίνακα είναι πως δείχνει ότι ο δεξιός του βραχίονας είναι τυλιγμένος σε πτυχώσεις ρούχων. Το χέρι του είναι ορατό, αλλά δείχνει να είναι σε άκαμπτη θέση. Ο Δρ. Davide Lazzeri, ειδικός στην αισθητική χειρουργική στην κλινική Villa Salaria στη Ρώμη, ο οποίος ηγήθηκε της ανάλυσης, δήλωσε πως η απεικόνιση του χεριού έχει στοιχεία που δείχνουν μια παράλυση ωλένης, μια κατάσταση που προκαλεί μερική παράλυση της παλάμης και των δακτύλων. Δεν υπάρχουν αναφορές για οποιαδήποτε κινητική δυσλειτουργία ή άλλο πρόβλημα του Ντα Βίντσι, κάτι που μάλλον σημαίνει ότι ένα εγκεφαλικό επεισόδιο θα ήταν απίθανη αιτία των κινητικών προβλημάτων του ζωγράφου, δήλωσε ο Δρ Lazzeri, όπως γράφει το BBC. «Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί άφησε πολυάριθμους πίνακες ατελείς, συμπεριλαμβανομένης της Μόνα Λίζα, κατά τα τελευταία πέντε χρόνια της καριέρας του ως ζωγράφος, ενώ συνέχισε να διδάσκει και να σχεδιάζει κανονικά», εξηγεί. 

Info: Ο «Σωτήρας του Κόσμου» είχε πωληθεί το 1958 σε δημοπρασία στο Λονδίνο για 60 δολάρια. Το 2017 σε δημοπρασία, από τον οίκο Κρίστις, η τελική τιμή του έφτασε στα 450,3 εκατομμύρια δολάρια. Ο άγνωστος αγοραστής κατάφερε να κατοχυρώσει το έργο, τηλεφωνικά, ύστερα από μάχη προσφορών που κράτησε είκοσι λεπτά. Επρόκειτο για τον τελευταίο πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι που παρέμενε στα χέρια ιδιώτη συλλέκτη. Εκτέθηκε σε παράρτημα του μουσείου του Λούβρου στο Αμπου Ντάμπι και μεταφέρθηκε στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι ώστε να φιλοξενηθεί σε έκθεση για τα 500 χρόνια από τον θάνατο του δημιουργού του.

O Ντα Βίντσι έβλεπε όντως τον κόσμο διαφορετικά εξαιτίας των ματιών του:

Η θεωρία που προκύπτει κάνει λόγο για μια σπάνια κατάσταση στα μάτια η οποία βοήθησε τον ντα Βίντσι να ζωγραφίζει την απόσταση και το βάθος των αντικειμένων σε επίπεδες επιφάνειες με ακρίβεια που τον έκανε διάσημο και τόσο ξεχωριστό. Ο Ντα Βίντσι, ένας από τους πιο διάσημους ζωγράφους του κόσμου, είχε διαλείπουσα εξωτροπία, ένα είδος κακής ευθυγράμμισης οφθαλμού, όπου το ένα μάτι στρέφεται προς τα έξω, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA Ophthalmology. Ένα γλυπτό του Δαβίδ, που φημολογείται ότι είναι η απεικόνιση του νεαρού Λεονάρντο ντα Βίντσι, εμφανίζει αυτή την κατάσταση, σύμφωνα με τη μελέτη. «Κοιτάζοντας το έργο του, παρατήρησα την έντονη απόκλιση των ματιών σε όλους τους πίνακές του», εξήγησε ο συγγραφέας της μελέτης,  Christopher Tyler, καθηγητής έρευνας στο City University του Λονδίνου και το Ινστιτούτο Smith-Kettlewell Eye Research Institute στο Σαν Φρανσίσκο. 

Έμεινε στην ιστορία ως ο μεγαλοφυής καλλιτέχνης και επιστήμονας που θέλησε να κατανοήσει όλες τις διαστάσεις του κόσμου.