Θεοφάνεια: Τι γιορτάζουμε;

https://newsbyzeta.blogspot.com/2020/08/blog-post_90.html

Την ημέρα των Θεοφανείων έγινε η βάπτιση του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή.

Εκτός όμως από το Άγιο Βάπτισμα, γιορτάζουμε κάτι σημαντικότερο.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τριών εκ των τεσσάρων Ευαγγελιστών και συγκεκριμένα του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά την στιγμή της Βάπτισης ακούστηκε από τον ουρανό η φωνή του Θεού να λέει:

ύτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα.

Και την ίδια στιγμή εμφανίστηκε και το Άγιο Πνεύμα με την μορφή περιστεριού.

Στην ουσία δηλαδή γιορτάζουμε αυτή τη μοναδική ταυτόχρονη εμφάνιση της Αδιαίρετης Αγίας Τριάδας.

Άλλωστε η λέξη Θεοφάνεια βγαίνει από τις λέξεις "Θεός" + "Φαίνομαι" ακριβώς επειδή ο Θεός εμφανίστηκε (φάνηκε) στη Γη και με τις τρεις μορφές του (Πατήρ, Υιός, Άγιο Πνεύμα).

Η μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων είναι ευρέως γνωστή και ως εορτή των Φώτων, γιατί σύμφωνα με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό (γνωστός και ως Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος), το Θείο Βάπτισμα του Χριστού αποτελεί μια γιορτή φωτισμού ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Έθιμα

Τα έθιμα των Θεοφανείων έχουν την ρίζα τους στην αρχαία Αθήνα και την γιορτή των «Πλυντηρίων». Τότε, οι Αθηναίοι μετέφεραν το άγαλμα της Αθηνάς στην ακτή του Φαλήρου (κοντά στον Πειραιά) για να το πλύνουν στην θάλασσα και να αποκτήσει θαυματουργές δυνάμεις.

Ο Αγιασμός των υδάτων και το πιάσιμο του Σταυρού

Κάθε χρόνο μετά την πρωινή λειτουργία, οι ιερείς αγιάζουν τα νερά (πχ θάλασσες, ποτάμια, λίμνες κλπ) πετώντας μέσα έναν σταυρό. Σύμφωνα με το έθιμο, οι πιστοί βουτάνε για να πιάσουν τον σταυρό και μάλιστα όποιος καταφέρει να τον πιάσει θεωρείται ότι θα πάρει την ευλογία του και θα έχει καλή τύχη.

Ο Αγιασμός των σπιτιών

Μετά τον αγιασμό των υδάτων οι ιερείς, κυρίως στα χωριά, περνούν από τα σπίτια των κατοίκων και τα ραντίζουν με αγιασμό, δηλαδή με αγιασμένο νερό για να διώξουν τα κακά πνεύματα.

Στις μεγάλες πόλεις τον αγιασμό αναλαμβάνουν συνήθως οι ίδιοι οι κάτοικοι των σπιτιών.

Το πλύσιμο των εικόνων στα αγιασμένα νερά

Σε κάποιες περιοχές μετά τον αγιασμό πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να πλένουν τις εικόνες ή άλλα αντικείμενα (σκεύη, εργαλεία κλπ) στα αγιασμένα νερά (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια).

Αυτό γίνεται, σύμφωνα με την παράδοση, για να ανακτήσουν τα αντικείμενα αυτά, μέσω του αγιασμένου νερού, τη δύναμη που έχασαν με την πάροδο του χρόνου. Μάλιστα αφού τελειώσουν το πλύσιμο πρέπει να πετάξουν το νερό σε μέρος που δεν πρόκειται να πατηθεί από άνθρωπο.

Ο χορός των καλικάντζαρων

Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας συναντάμε και μια διαφορετική εκδοχή του μύθου αυτού.

Το κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι καλικάντζαροι είναι μικρά σκανταλιάρικα όντα που τους αρέσει να κάνουν ζημιές.

Σύμφωνα με τον μύθο, ζουν στο κέντρο της γης όπου πριονίζουν τον κορμό που την κρατάει. Κατά τη διάρκεια των γιορτών βγαίνουν στην επιφάνεια. ο λόγος και ο τρόπος που ανεβαίνουν διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Σε κάποιες περιοχές θεωρείται ότι αρπάζουν όποιον τριγυρνά τη νύχτα και χορεύουν μαζί του μέχρι εξάντλησης (χορός των καλικάντζαρων).

Μετά τον αγιασμό των σπιτιών επιστρέφουν στο κέντρο της γης όπου βρίσκουν τον κορμό να έχει επανέλθει στην αρχική του κατάσταση και ξαναρχίζουν το πριόνισμα.

Τα Κάλαντα Φώτων

Τα κάλαντα των Φώτων είναι εθιμοτυπικά τραγούδια, τα οποία τα τραγουδούν συνήθως μικρά παιδιά την παραμονή της μεγάλης γιορτής για να πάρουν κέρασμα ή χρήματα.

Ανάλογα με την περιοχή και τα τοπικά ήθη, υπάρχουν πολλές και διάφορες παραλλαγές. Η πιο διαδεδομένη είναι η παρακάτω:

Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί

και χαρά μεγάλη κι οι αγιασμοί.

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

κάθετ’ η κυρά μας, η Παναγιά,

όργανο βαστάει, κερί κρατεί

και τον Άη Γιάννη παρακαλεί.

Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,

δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί;

Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ,

και τον Κύριο μου παρακαλώ.

Να ανέβω επάνω στον ουρανό

να μαζέψω ρόδα και λίβανο.

Καλημέρα, καλημέρα,

καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά...

Η γιορτή των Θεοφανείων γιορτάζεται με "παγωμένες" βουτιές και σε πολλά ακόμα σημεία του πλανήτη μας, όπως στη Πράγα, την Βενετία, το Μεξικό, την Ισπανία και την Βουλγαρία!

Στην Βενετία κάθε χρόνο τέτοια μέρα, οι γονδολιέρηδες, ντύνονται Befana, δηλαδή η γριά μάγισσα, της Ιταλίας. Σύμφωνα με το μύθο κάθε χρόνο, στις Ιανουαρίου, η μάγισσα αυτη, θα ταξιδέψει με τη σκούπα της σε κάθε σπίτι στην Ιταλία, προς αναζήτηση του μικρού Ιησού, φέρνοντας δώρα. 

Στην Ισπανία τα δώρα τα φέρνουν σήμερα οι τρεις Μάγοι. Ντυμένοι με την ανάλογη στολή, άντρες περιμένουν τα παιδιά κοντά στη θάλασσα, για δώρα και φωτογραφίες, ενώ στην Πράγα και οι γενναίοι της περιοχής τα γιορτάζουν με μπάνιο στα παγωμένα νερά του ποταμού Vltava!

Επίσης στις 6 Ιανουαρίου έχουν την ονομαστική τους γιορτή: ο Φώτης, η Φωτεινή, ο Θεοφάνης, η Θεοφανία, η Φανή, η Ουρανία, ο Ιορδάνης. Μην ξεχάσετε να τους ευχηθείτε Χρόνια Πολλά!